11) KÜRT TARİH VE KÜLTÜRÜNDE (MÎR, AŞİRET, AĞA) İLE (SEYYİD, ŞEYH) VE MELELER'IN (DİN ALİMİ) ROLÜ, BUGÜNE YANSIMASI VE ŞİMDİKİ GERÇEKLİK

Başlıklı yazı dizimizin 11.incisi

MEŞRUTİYET DÖNEMİ, KÜRT ENTELEKTÜEL GELİŞMESİ VE KURTULUŞ SAVAŞI GÜNLERİ (1910-1920)=10 YIL

Bu dönemde, özellikle İstanbul payitahtta, diğer Osmanlı büyük kentlerinde Kürt Entelektüel seviyesi çok ilerlemiştir. Kürtçe Gazeteler, dergiler, kitaplar yayınlanmış (Kürdistan Gazetesi, Jin Dergisi, Memozin kitabının basılması gibi). Kürt Teavün ve Terakki Cemiyeti, Kürt Talebe –Hevi Cemiyeti gibi birçok cemiyet kurulmuştur.

Kürt Entelektüelleri, aydınları, ileri gelenleri genelde hem eşitlik, hürriyet ve cumhuriyet istiyor hem de Sultan Abdülhamit’ten beri hilafetle bağlılıkları çok güçlüdür.

Bu dönem içinde İstanbul’da toplanan ve siyasi çalışma içinde olan;

• Kürt Mollalarından Bediüzzaman Hazretlerinin 1.Sait dönemi, Müküslü Hamza vs. leri;

• Kürt Mir Ailelerinin Bedirhanları, Babanları, Cemilpaşazadeler vs;

• Halil Hayali, Yusuf Ziya Bey, Şükrü Sekban, Kürdizade Ahmet Ramiz, Şair Piremerd, Nuri Dersimî vs. Kürt aydınları;

• Nehri Seyitlerinden, Danıştay başkanı Seyit Abdulkadir vs. Şeyh ve Seyitleri

gibi önemli şahsiyetleri ve Kürt Önderleri görürüz.

Kurtuluş Savaşı başlayınca diğer Müslüman halkların tersine; gerek Kürtlerin İstanbul’daki Aydın, Molla, Şeyh, Seyit, Mir aileleri gerek İhsan Nuri Paşa, Cibranli Halit gibi Osmanlı subayları gerekse Hamidiye Hafif Aşiret Süvarileri ve bütün olarak Kürt Halkı, büyük cihada katılma ruhuyla müdahil olup mücadele etmiştir.

Kurtuluş Savaşı sürecinde bir mutabakat sözleşmesi veya ilk Cumhuriyet Anayasası kabul edilen 21 Anayasası bunun bir gösterge ve garantisi idi. Nitekim İsmet İnönü Lozan’da şöyle diyecekti: ‘’ Türkler ve Kürtler, Türkiye Cumhuriyeti’nin ana unsurlarıdırlar. Kürtler bir azınlık değil, bir millettirler. Ankara Hükümeti hem Türklerin hem de Kürtlerin hükümetidir.’’

Ancak 24 Anayasası ile Kürtler hem inançları açısından hem de kültürel kimlikleri açısından hayal kırıklığına uğrayıp aldatılmışlık duygusuna kapıldılar.